تعارض بین سه لایه ی شخصیت در روان کاوی زیگموند فروید

تعارض بین سه لایه شخصیت (نهاد ، من، من برتر) را می توان به شرح زیر تبین کرد.

1-تعارض بین نهاد و من

عدم توازن بین نهاد و من در کودکی و در اثر شرایط ناسالم و نامطلوب اجتماعی به وجود می آید و باعث می شود که فرد به سوی بزهکاری کسیده شود.کودکانی که در دوره ی خردسالی مورد بی احترامی و بی توجهی و بی مهری فراوان با بد رفتاری قرار می گیرند.احتمالاً در بزرگسالی نمی توانند با بزرگسالان به طور سازنده ارتباط برقرار کنند. چنین افرادی با رفتارهای ناهنجار خود نظم را بر هم می زنند. زیرا قادر به انجام (انتظارات جامعه) نیستند.

2- رعایت من برتر به وسیله ی من

در بعضی موارد (من) مجبور است محض رعایت من برتر از تعقیب امیال خود بپرهیزید ولی چون ترک لذت برای من برتر ناگوار است یا به خود نوازی می پردازد و خود را این چنین تسلی می دهد که لذت چیزی پست و بی اهمیت است و با شروع به خود بالی و خود ستایی می کند و خویشتن را برتر از آن می شناسد که مانند سایر مردمان به خویشهای مبتذل بگراید و یا به خود وعده های سرخرمن می دهد که در پس غم امروز شادی فردا نهفته است.

3- رشد ناکافی من برتر

برخی از روان کاوان را عقیده بر آن است که عده ای همواره در جامعه پیدا می شوند که در روابط اجتماعی خود زود تحت تأثیر رفتارهای انحرافی قرار می گیرند و به انحرافات اجتماعی دست می زنند. پاره ای از آنان به رفتار ناپسند خود آگاهی دارند اما به سبب ضعف وجدان اخلاقی قادر به مهار خود نیستند. اغلب در برخی حوادث روزنامه ها می خوانیم که فرد درستکار و وظیفه شناسی ظاهراً بدون دلیل تحت تأثیر کشش آنی و غیر قابل مهار دست به دزدی چیزی کم ارزش یا پر ارزش می زند چنین فردی در کودکی و نوجوانی من برتر یا وجدان اخلاقیش رشد کافی نکرده است.

4- خلا من برتر

از زمانی که من برتر کودک شروع به رشد می کند به علت ترتیب نا مناسب پدر و مادر و جامعه یا به دلایل اجتماعی دیگر ممکن است نقص یا کمبودی در محتوای من برتر او پیدا شود که اصطلاحاً از آن به عنوان حفره ی من برتر نام می برند یعنی در حالی که از کلیه جهات رشد شخصیت طبیعی و کامل است ولی در یک یا چند مورد خاص سلوک و رفتار شخص ضد اجتماعی می باشد.مثلاً فردی که در کتابخانه ی شخصی خود انواع کتابها را داراست، چون به کتابخانه ی دیگر می رود کتابی را بر می دارد، که ممکن است در کتابخانه خود آن را داشته باشد. این کتاب دردی به خاطر قیمت آن نیست بلکه به علت همان خلاء یا حفره ای است که در من برتر (وجدان اخلاقی ) این قبیل افراد وجود دارد همچنین افرادی که کمبود درونیشان را با دردی ارضا می کنند و با استفاده از (مکانیزم جبران) مال مسروقه را در راه دوستان و با کمک به تنگدستان استفاده می کنند دچار این حفره و خلاء در من برتر می شوند.

5- فشار من برتر

گاهی ممکن است آدمی بر اثر فشار من برتر حالات و صفاتی را که خود نمی پسندد و از داشتن آنها نفرت دارد بر خلاف حق و راستی به دیگران نسبت دهد به بیان ضرب المثلهای فارسی (کافر همه را به کیش خودپندارد) و ( از کوزه همان برون تراود که در اوست) به این بحث اشاره دارد به این ترتیب شخص سعی می کند دروغگویی، نادرستی ، خردی ، تجاوز و بد کرداری خود را به دیگران نسبت دهد و دیگران را دروغگو ، نادرست و دزد و مانند آن بخواند که این گونه افراد معمولاً اسیر مکانیسم برون فکنی می باشند.(ابهری ، 1380)