پرسش و پاسخ | اختلالات روان شناختی (کمرویی و انزواطلبی ناشی از عدم اعتماد به نفس)
پرسش :
درمان انزوا طلبي و كم رويي ناشي از عدم اعتماد به نفس چيست؟ كاهش سطح ارتباط اجتماعي و فعاليت هاي گروهي چگونه جبران مي پذيرد؟
پاسخ :
آن گونه كه از نوشتة شما مي فهميم كمرويي ناشي از عدم اعتماد به نفس است. همان گونه كه خود اشاره فرموديد اين خصلت در دوران كودكي شما ريشه دارد، لذا يك حصيصه پايدار شده است و مرتفع ساختن آن نيازمند دقت، صرف وقت و انجام مداوم راهكار هاي آتي مي باشد و بدون آن هرگز مقصود به دست نمي‌آيد.
برادر گرامي! قبل از ارائة راهكارهاي مورد نظر چند نكته را بايد متذكر شويم تا بر اساس يك سازمان شناختي و آگاهي قبلي به سراغ راهكار هاي درماني برويم. توجه داشته باشيد كه نكات زير بايد هميشه مد نظرتان باشد، چون بر پايه اين اطلاعات است كه راهكار ها مؤثر واقع مي شود:
1ـ كمرويي با جوّ زندگي و تحت تأثير جوّ و موقعيت قرار گرفتن تفاوت دارد.
ناتواني در برقراري ارتباط با جنس مخالف كمرويي نيست. انسان هاي پُرّو و جسور حتي در اين موقعيت گاه هدف خود را گم مي كنند و يا سخنان خويش را فراموش مي نمايند، لذا با توجه به سن شما از ناتواني در ارتباط با جنس مخالف هراسي نداشته باشيد، بلكه مي توانيد وجود اين روحيه را يك ارزش و مثبت تلقي كنيد، نه هميشه خصلت زشت و نابجا كه بايد از بين رود. بر همين اساس همچنان از ارتباط با جنس مخالف خود را كنار بكشيد و حريم موجود را حفظ كنيد، چون اين حالت معلول كمرويي نيست، بلكه محصول حُجْب و حياي باطني شما است كه ارزش انساني و اسلامي است و اين حالت در آينده خود به خود از بين مي رود و فعلاً در صدد تسهيل برخورد با جنس مخالف نباشيد. توجه داشته باشيد كه اگر اين حجب الهي نباشد، آسيب و خطرات بيشتري شما را تهديد مي كند. پس در حفظ آن بكوشيد، نه در رفع آن.
2ـ همان گونه كه در ابتدا گفته شد كمرويي شما ناشي از عدم اعتماد به نفس است. البته كمرويي مانند بسياري از خصلت هاي روحي و رواني از چند علّت ناشي مي شود و يكي از علل اصلي آن زمينه هاي ارثي و ژنتيكي است. در مورد شخص شما آن گونه كه از نوشتة شيواي شما بر مي آيد، عامل وراثت نقش دارد. بر اين اساس ميزان قابل توجهي از آن خصلت با شما همراه خواهد بود و گاه و بيگاه در رفتارتان بروز خواهد كرد، به ويژه كه دير اقدام نموده ايد و به مدت هجده سال به انواع مختلف آن مبتلا بوده ايد، پس علاج صد در صد آن ممكن نيست اگر چه با پايبندي دقيق و كامل به راهكار هاي ارائه شده، در صدد قابل توجهي از آن مرتفع مي گردد. ان‌شاءالله.
3ـ دوست گرامي، ايجاد صفات روحي و زدودن آن ها با ضرب و زور محقق نمي‌گردد و اين گونه نيست كه با ريختن يك قاشق شربت در دهانتان، چه بخواهيد چه نخواهيد، هدف به دست آيد، به ويژه در خصلت هاي پايدار، از اين رو با همت و تلاش عالي به راهكارهايي كه در زير بيان مي شود عمل كنيد(حداقل به مدت چهل روز و به تمام راهكارها) تا ان شاءالله اندك اندك خصلت قبلي جايش را به خصلت مطلوب بدهد.
توجه داشته باشيد كه خسته شدن، يك روز در ميان عمل كردن، برخي راهكارهايي را به كار گرفتن و برخي را رها ساختن و از ابتدا آن ها را بي اثر تلقي نمودن آفت‌هايي است كه بروز مي كند و شما را از رسيدن به هدف باز مي دارد. لذا به هيچ يك از آفات فوق نبايد مجال بروز داد تا موفقيت حاصل آيد.
راهكارها:
به راهكارهاي زير به صورت دقيق و مستمر عمل كنيد:
1ـ محتواي ذهني خودتان را تصحيح كنيد. ريشه اصلي عدم اعتماد به نفس، عدم باور توانايي خود است. انسان هايي كه از عدم اعتماد به نفس رنج مي برند، معمولاً خود را نيافته اند و يا خود را ناتوان مي بينند و همگان را از خود برتر مي پندارند، لذا جرأت عمل آن ها اندك است. شما بايد شناخت خود را از خودتان در تئوري و عمل تصحيح كنيد. از نظر تئوري ليستي از تواناييها، صفات خوب و مثبت و مؤثر در ارتباط را نوشته، روزي چند بار آن را با صداي بلند بخوانيد و روزي سه سطر هم به آن اضافه كنيد. از نظر عملي هر گاه به هنگام عمل كردن انديشه و ذهنيّتي مبني بر ناتواني، نشدن و ... به ذهنتان آمد، سريع به آن پاسخ ذهني و عملي بدهيد، مثلاً اگر بخواهيد در جمع همكلاسي هاي خود مقاله اي را بخوانيد، اين افكار به ذهنتان مي آيد كه:
1ـ ديگران به من مي خندند،
2ـ ديگران متوجه مي شوند كه مقالة من خوب نبود.
3ـ آبروي من نزد ديگران مي رود،
4ـ اگر خراب شد چه كنم؟
5ـ بچه ها اذيتم مي كنند و ... .
به تمام اين افكار دو نوع پاسخ بدهيد:
الف) پاسخ ذهني مثلاً خنده ديگران به من چه؟ مقالة من سطحي نيست؛ خيلي هم خوب است. كار بدي نكردم كه آبرويم برود. خراب شد كه شد! دنيا كه خراب نمي‌شود! پس تمام آن انديشه ها و ذهنيت هاي منفي را پاسخ دهيد.
ب) با عمل خود آن ذهنيت و افكار منفي را دور بريزيد، يعني بگوييد هر چه مي‌خواهند بگويند و هر چه مي خواهد بشود. من اين كار را مي كنم، و آن عمل را شروع كنيد. در حين عمل كردن به واكنش ديگران اعتنا نكنيد، بلكه چشمان خود را روي هم گذارده و كار خود را عملي سازيد.
بنابراين عقب نشيني در تمام كارهايي كه انجام آن را مي پسنديد، ممنوع است.
و خود آگاهي خويش را تصحيح كنيد و هرگز افكار منفي در مورد خودتان را تكرار نكنيد و بر زبان نيآوريد كه من نمي توانم، نمي شود، بد است و ... بلكه هميشه به خود تلقين كنيد كه مي توانم، خوب است و ... .
2ـ در جمع كوچك دوستان خود، فعّال و پرجنبش و جوش باشيد و به واسط تمسخر و ... آن ها كنار نكشيد. از هر جمعي كه ابا داريد، وارد شويد و هدف خود را تعقيب نماييد. در اين گروه ها صحبت كنيد، تعريف و تمجيد نماييد، جوك بگوييد و مطلب علمي بيان كنيد. البته قبلاً خود را آماده كنيد و از فعاليت هاي ساده و كوچك كار را شروع نماييد و بعد از آمادگي ديگر توقف نكنيد.
3ـ در فعاليت هاي جمعي مشاركت كرده و نقش كليدي را بر عهده بگيريد و براي نقش خود وظايفي را بر شمرده و به آن ها عمل كنيد.
4ـ هرگز از خود انتقاد نكنيد و خودتان اعمالتان را تصحيح كنيد، ولي تخريب نكنيد. از خودتان و عملكردتان حمايت عاقلانه كنيد.
5ـ بعد از هر عمل اجتماعي سريع خود را تشويق كنيد، مثلاً با خود بگوييد: ديديد كه من هم مي توانم. مگر من از ديگران چي كم دارم؟
6ـ سطح تحمل خود را بالا ببريد، مثلاً با خود بگوييد كه بي عيب تنها خدا است. هر شخصي يك عيبي دارد و هر شخصي هم شكستي دارد؛ مهم آن است كه در محيط آميخته به شكست خود را بالا بكشيد و رشد كنيد. هميشه اين نوع افكار را با خود تكرار كنيد.
2ـ روابط خود را با ديگران مورد تجديد نظر قرار داده و باز سازي كنيد.
لذا خوب گوش دهيد و خوب واكنش كلامي و رفتاري نشان دهيد. سر خود را بالا بگيريد و ارتباط چشمي با ديگران داشته باشيد. احساسات و نيازهاي خود را با آن ها در ميان بگذاريد. تنها به آن ها احترام نگذاريد، به خود نيز احترام بگذاريد.
8ـ هرگز شكست ها و آسيب هاي گذشته را مرور نكنيد و يا اگر مرور كرديد، بزرگ نمايي نكنيد، بلكه كوچك و كم اهميت جلوه دهيد و به خود بگوييد كه هر كسي ممكن است شكست بخورد.
9ـ در برابر افرادي كه جسوري بيش از اندازه و برتر از شما دارند، رفتار انفعالي نداشته باشيد. محيط را هم ترك نكنيد، بلكه رفتار تهاجمي و پاسخگويي قاطع داشته باشيد. با اين رفتار در عمل، خود را تشويق مي كنيد و اظهار وجود خود را تقويت مي‌كنيد. لذا از واكنش نا به جا و ناپسند ديگر جا نزنيد و عقب نشيني نكنيد.
در نهايت اگر افراد ناباب و ناسالمي بودند، بعد از واكنش مخالف نشان دادن ارتباط خود را قطع كنيد، و ارتباط استهزا آميز آن ها را تحمل نكنيد.
10ـ ذِكر شريف لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم را زياد بگوييد.
11ـ هنر آموزي و توانمند سازي خود را فراموش نكنيد. هميشه هنري براي عرضه و حرفي مطلوب براي گفتن داشته باشيد تا ديگران هم شما را ترغيب كنند و شما از ديگران نيز تمجيد بگيريد.
12ـ تا خواب چشمان شما را پر نكرده، به رختخواب نرويد و به محض بيدار شدن، از رختخواب دور شويد.
13ـ در روز حداقل چهل آيه از قرآن را تلاوت نماييد و با صداي بلند قرآن را قرائت كنيد.
14ـ نمازهاي صحيح و عشا و مغرب و برخي ادعيه را كه به جا مي آوريد، با آواز رسا و صداي بلند بخوانيد.
15ـ هر روز صبح پانزده تا بيست نفس عميق را فراموش نكنيد، به همراه ورزش صبحگاهي.
16ـ براي اطلاع بيشتر از كتاب هاي زير استفاده كنيد:
الف) روش هاي افزايش عزت نفس، نوشتة اسماعيل بيابانگرد.
ب) اعتماد به نفس برتر، ترجمة حميد اصغر پور.
ج) روان شناسي اعتماد به نفس، نوشتة اسلامي نسب.
د) روان شناسي حرمت نفس، ترجمة جمال هاشمي.
اميدوارم با عمل به راهكارهاي شناختي و عملياتي فوق موفقيت قرين شما گردد.
eporsesh.com
به نام خدای سمیع و بصیر